مطالعات سبکشناسی بهمنزلهٔ یکی از رویکردهای بنیادین در تاریخنگاری هنر، نقشی اساسی در فهم و تبیین تحولات تاریخی آثار هنری ایفا می‌کند. همسو با این، به منظور فهم بهتر تاریخ نقاشی ایران لازم است مبانی منسجمی برای سبکشناسی تعیین و بر مبنای آن روند تحولات این هنر در طی دوران اسلامی تدوین شود. برخی از مورخان، مانند بازل گری و شیلا کنبی، تاریخ نقاشی ایرانی را بر پایهٔ روشی منسجم روایت کردهاند که شناسایی اصول آنان میتواند در این امر موثر باشد. بدین منظور، در این پژوهش نظریهٔ سبک ارنست گومبریش، به‌عنوان الگویی برای سبکشناسی، با اصول سبکشناسی بازل گری و شیلا کنبی تطبیق داده شد تا از طریق کشف شباهتها و تفاوتهای این نظریه با اصول تاریخنگاری این دو مورخ، چهارچوبی برای سبکشناسی نقاشی ایرانی استخراج شود. روش پژوهش توصیفی و با بهره‌گیری از تحلیل محتوای کیفی، به مقایسهٔ نظام‌مند رویکردهای این سه پژوهشگر در چهار سطح مبانی نظری، روش‌شناسی تحلیل سبک، معیارهای سبکشناسی و شیوهٔ روایت تاریخی می‌پردازد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد گومبریش با رویکردی روان‌شناختی و با تأکید بر مفهوم طرحواره، سبک را برآیند تعامل میان طرحواره‌های ذهنی هنرمند و شرایط بیرونی می‌داند؛ درحالیکه کنبی با رویکردی تاریخی-اجتماعی بر نقش نهادهای حامی هنر و بسترهای اجتماعی تمرکز می‌کند و گری با محوریت سنت‌های تکنیکی و کارگاهی، اهمیت تداوم سنت‌ها در شکل‌گیری سبک‌ها را برجسته می‌سازد. این تفاوتهای بنیادین در مبانی نظری، به تمایزهایی چشمگیر در روش‌شناسی و شیوهٔ روایت تاریخی منجر شده است. پژوهش حاضر با تحلیل این تمایزها، چهارچوبی تلفیقی پیشنهاد می‌کند که ضمن بهره‌گیری از نظریهٔ گومبریش در تحلیل سازوکارهای روان‌شناختی، از روش‌شناسی کنبی در مستندسازی تاریخی و از رویکرد گری در شناخت سنت‌های تکنیکی استفاده می‌کند. این چهارچوب تلفیقی میتواند به درک جامع‌تری از پیچیدگی‌های سبکی در هنر ایران، به‌ویژه در مطالعهٔ سنت‌های هنری، همچون نقاشی گل و مرغ که در آن جنبه‌های صوری، روان‌شناختی، تاریخی و تکنیکی به شکلی پیچیده درهم تنیده‌اند، منجر شود.
Sibouyeh N, Bolkhari Ghahi H, Azhand Y. Research on Developing Principles of Iranian Painting Stylistics (Based on Comparative Analysis of Ernst Gombrich, Sheila Canby, and Basil Gray's Stylistic Approaches). کیمیای هنر 2025; 14 (54) :35-52 URL: http://kimiahonar.ir/article-1-2371-fa.html
