مقالۀ حاضر می‌کوشد بر اساس نظریۀ تحلیل گفتمان و آموزه‌های میشل فوکو، صنایع‌دستی دورۀ قاجار را در این فضای گفتمانی که متشکل از گفتمان‌های تجدد،مشروطه، سلطنتی، شیعه‌گرایی، باستان‌گرایی و غیره است، در نسبت با گفتمان باستان‌گرایی و هویت ملی بکاود و به این پرسش پاسخ دهد که چگونه صنایع‌دستی ایران در کشاکش گفتمانی به ابژه‌ای کارکردی در بازنمایی هویتِ ایرانی تبدیل شد؟ هدف، دست‌یابی به شناخت بیشتر از کارکردهای هویتیِ صنایع‌دستی ایران است که تا امروز نیز بر این حوزه مسلطند و نیازمند کاوشِ آن‌ها در دورۀ قاجار از خلال رخدادها و گسست‌ها می‌باشد. ذیل نظریۀ تحلیل گفتمان، این امکان فراهم می‌شود که بروز گسست‌ها و پیدایش مضامین نو در هنر، در یک بافت شبکه‌ایِ گسترده در نسبت با قدرت، سیاست، فرهنگ، نظام‌های دانش و غیره موردِ مطالعه واقع شود. این مقالۀ توصیفی تحلیلی در پرداختن به مفهوم هویت، از دیدگاه‌های ژاک لکان نیز استمداد می‌جوید. شیوۀ گردآوری اطلاعات، کتابخانه‌ای و تحلیل آن‌ها کیفی است. نتایج نشان می‌دهد که گفتمان باستان‌گرایی و هویت ملی که در دورۀ قاجار در یک شبکۀ بینامتنی از کنش‌ها و رخدادها صورت‌بندی شد، هویت ایرانیِ جدیدی را برساخت که در آینۀ غرب به خود می‌نگریست و در ضدیت با دورۀ اسلامی و در احیای عظمت دورۀ باستان، خود را تعریف می‌کرد. در این میان، ابژه‌های صنایع‌دستی که در فرایندهای خاصِ بازنمایی قرار گرفتند، در برساخت و عرضۀ هویت ملی نقش ایفا کردند. زنجیره‌ای از رخدادها شامل بازتکثیر نقاشی‌های کتاب نامۀ خسروانِجلالالدینمیرزا در رسانه‌های مختلف صنایع‌دستی، نمایشگاه‌های جهانی که صنایع‌دستی‌های متکثر ایران را ذیل عنوان «غرفۀ ایران» یکپارچه می‌کرد، قالی‌ها و کاشی‌کاری‌های باستان‌گرا و مشروطه، همگی امور پراکنده‌ای بودند که در بافتی کلی، در تثبیت گفتمان باستان‌گرایی نقش ایفا کردند. طی این سازوکار، این ابژه‌های کاربردی، دارای کارکرد هویتی شدند. بنابراین در هر در-معرض‌گذاریِ صنایع‌دستی، بازنماییِ هویت ایرانی نهفته بود؛ هرگونه حمایت از صنایع‌دستی، می‌توانست نوعی حمایت از مفهوم وطن و ایرانیت نیز تلقی شود.
Soheili Esfahani B, Saber Z. Handicrafts of Iran in Relation to Archaism and National Identity Discourses in Qajar Era. کیمیای هنر 2025; 14 (55) :1-19 URL: http://kimiahonar.ir/article-1-2429-fa.html
سهیلی اصفهانی بهروز، صابر زینب. صنایع‌دستی ایران در نسبت با گفتمان باستان‌گرایی و هویت ملی در دورۀ قاجار. کیمیای هنر. 1404; 14 (55) :1-19
