|
تبیین مؤلفه‌های زیبایی‌شناختی هنر و جایگاه هنر و هنرمند در فلسفۀ کی‌یرکگور
|
رسول کمالی دولت آبادی*   |
|
|
|
چکیده: (242 مشاهده) |
کی‌یرکگور نظر قاطع و صریحی در زمینۀ هنر و زیبایی‌شناسی -با معنا و تلقی امروزی‌اش- ندارد. صرف‌نظر از ارزش‌های زیبایی‌شناختی موجود در سبک نوشته‌های کی‌یرکگور، وی این واژه را در نظریۀ سه سپهر شناختی زندگی به کار برده است که از آن واژه هم معنای مثبتی دریافت نمی‌شود: مرحلۀ اول که مبتنی بر لذات و غرایز نفسانی یا تفکرات فلسفی انتزاعی است. وی این مرحله را سپهر «زیبایی‌شناسی» (حسّانی) می‌نامد؛ مرحله‌ای که انسان را گرفتار ملال و دلهرۀ هستی‌شناسانه می‌کند و هنرمند را (در بالاترین سطح از این سپهر) به خلق آثار هنری وامی‌دارد. از آنجا که هیچ پژوهش مستقلی دربارۀ مؤلفه‌های زیبایی‌شناختی هنر در فلسفۀ کی‌یرکگور صورت نگرفته است و نیز، از آنجا که بسیاری از این مؤلفه‌ها در برخی از نظریه‌های زیبایی‌شناسی هنر وجود دارند ولی، نام کی‌یرکگور در پیشینه‌شناسی این نظریه‌ها نیست، این مقاله با هدف ارائۀ منظری روشن‌تر پیرامون مؤلفه‌های زیبایی‌شناختی هنر و جایگاه هنر و هنرمند نزد کی‌یرکگور، در پی پاسخ به دو سوال است: ۱. مؤلفه‌های زیبایی‌شناختی در فلسفۀ کی‌یرکگور، که قابل تعریف در مباحث زیبایی‌شناسانۀ هنرند، کدامند؟ ۲. هنر و هنرمند در فلسفۀ کی‌یرکگور چه جایگاهی دارند؟ روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر تحلیل گزاره‌های فلسفی آثار کی‌یرکگور و شارحین وی و دسته‌بندی مؤلفه‌هایی از اندیشۀ کی‌یرکگور است که در مباحث زیبایی‌شناسی پساکانتی معتبرند. همچنین، این مؤلفه‌ها در راستای تفسیر جایگاه هنر و هنرمند در فلسفۀ کی‌یرکگور به خدمت گرفته شدند. از نتایج این پژوهش، می‌توان به مؤلفه‌هایی اشاره کرد که اگر چه در منظومۀ فکری کی‌یرکگور صرفاً در انحصار تبیین زیبایی‌شناسی هنری نیستند و حتی در نزد این فیلسوف، جایگاهی کمابیش غیرارزنده یا درخور انتقاد دارند، ولی امروزه می‌توانند در تحلیل زیبایی‌شناختی آثار هنری به خدمت گرفته شوند؛ مؤلفه‌هایی نظیر «اصالت فردیت»، «ارادۀ معطوف به میل»، «توجه به امور جزئی»، «آزادی انتخاب»، «زیست و تصمیم در لحظه»، «تنوع‌طلبی و تجربه‌ورزی مداوم و از سر ذوق در امورِ تازه و تصادفی»، «لذت و سرگرمی»، «درک و تفسیر احساسی-انگیزشی از جهان پیرامون»، «بازی احساسات»، «بازنمایی تجربۀ زیسته»، «اغنای نفس» و «درخدمت‌گرفتن تخیل و نبوغ طنازانه برای فروکاستن دلهرۀ هستی‌شناسانه». همچنین، شورمندی، اصالت فردیت و نمود آشکار حالات وجودی در اثر هنری (به این سبب که با درون‌داشت دو مفهوم «خودبودن» و «باخودبودن» می‌توانند اولین گامهای ایمانی باشند) از مهمترین عوامل قرارگیری هنر و هنرمند در بالاترین سطح سپهر حسّانیِ فلسفۀ کی‌یرکگورند.
|
|
| واژه‌های کلیدی: زیبایی‌شناسی، هنر، کی‌یرکگور، شورمندی، ارادۀ معطوف به میل. |
|
|
متن کامل [PDF 578 kb]
(109 دریافت)
|
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
تخصصي
دریافت: 1403/7/10 | پذیرش: 1403/9/6
|
|
|
|
|
|
|
| ارسال پیام به نویسنده مسئول |
|
|
|
| ارسال نظر درباره این مقاله |
|
|
|
