پس از تسلط مغولان بر ایران و به دنبال حمایت گستردهٔ پادشاهان ایلخانی و تیموری از هنر و برپایی کتابخانه‌ها و کارگاه‌های هنری، ضمن اینکه کتاب‌آرایی رونق گرفت، زمینهٔ ظهور نقاشی مستقل از کتاب‌آرایی نیز فراهم شد. به صورت مشخص از عصر تیموری، تحت تأثیر عواملی همچون تأثیرپذیری از هنر چین، افزایش آزادی عمل نقاشان و فعالیت آنها بیرون از فضاهای درباری، همچنین ورود مضامین مرتبط با زندگی روزمره به محتوای آثار نقاشان و البته پیدایش گلچین‌ها و مرقعات، نقاشی به منزلهٔ یک رسانهٔ هنریِ مستقل موجودیت یافت. تا پیش از عصر صفوی، کتاب‌آرایی و نقاشی با حمایت پادشاهان و تنها برای آنها صورت می‌گرفت و بنابراین تنها مخاطب این آثار پادشاهان و بعضاً دیگر درباریان و اشراف بودند. اما در این دوره تحت تأثیر عواملی همچون عدم حمایت شاه تهماسب صفوی از هنرمندان، ظهور نقاشان بازاری و کمرنگ‌شدن حرمت دینی نقاشی، این رسانهٔ هنری از انحصار پادشاهان خارج و با عمومیت‌یافتنِ آن، زمینهٔ پیدایش «مخاطبان خاص» و «مخاطبان عام» نقاشی در جامعۀ ایران فراهم شد. پژوهش حاضر پس از تحلیل روندی که به تثبیت «نقاشی به منزلهٔ یک رسانهٔ هنری مستقل» منجر شد، به تبیین چگونگی «عمومیت‌یافتن نقاشی» و رفع انحصار درباری آن می‌پردازد که در دو سطح به وقوع پیوست: پیدایش «مخاطبان خاص نقاشی» در عصر صفوی که از قشر مرفه جامعه بودند و به واسطهٔ بازار و نقاشان بازاری امکان دسترسی به نقاشی برای آنها فراهم شد و ظهور «مخاطبان عام نقاشی» در عصر قاجار که از اقشار مختلف جامعه بودند و از مجرای نهادهای عمومی و مذهبی همچون قهوه‌خانه و تکیه به شکلی گسترده با این رسانهٔ هنری مواجه شدند. این پژوهشِ تاریخی، که بر اساس هدف، پژوهشی بنیادی به شمار می‌آید، با رویکردی جامعه‌شناختی و روش توصیفی-تحلیلی، به تجزیه و تحلیلِ داده‌های کتابخانه‌ای مرتبط با موضوع می‌پردازد تا در نهایت، شناختی عمیق‌تر از تحولات آغازین نقاشی و مخاطبان آن در جامعهٔ ایران حاصل شود.
