۲ نتیجه برای شاهنامه طهماسبی
ناهید عبدی،
دوره ۱، شماره ۳ - ( ۶-۱۳۹۱ )
چکیده
این مقاله نخست یکی از مفاهیم کلیدی مطالعات آیکونوگرافی با عنوان «دانش نقش مایه ها »، را که از موارد مهم این حوزه مطالعاتی محسوب می شود، معرفی نموده، سپس این مفهوم را از طریق نگاره هایی چند از دو شاهنامه بایسنقری و طهماسبی، از مکاتب هرات و تبریز، به آزمون گذاشته است. با ارائه این فرض که به کارگیری نقش مایه های ادبی از طریق تصویر در مکتب تبریز صفوی در مقایسه با هرات تیموری با حساسیت و دقت چشمگیری انجام شده تا جایی که در باروری و ارتقاء آن نقش مایه ها به نماد نه تنها مؤثر بلکه گزینشی آگاهانه بوده است.
مهناز شایسته فر، مریم صلاحی،
دوره ۱۲، شماره ۴۹ - ( ۱۱-۱۴۰۲ )
چکیده
در گفتمان دورۀ صفوی شاهد دوگانمحوری و تقابلی هستیم که صفویان شیعی را در تنش با ازبکان حنفی و عثمانیان سنّی قرار میدهد. طبق پارادایم نشانهشناسی فرهنگی، در خلال این تقابل و تنش است که معناپردازی اتفاق میافتد. صفویه در قالب فرهنگ و خودی و همسایگان شرقی یا دشمن در قالبِ نه-فرهنگ، طبیعت یا دیگری قلمداد میشوند. از آنجا که هنر به مثابۀ نظامی الگوساز در نشانهشناسی فرهنگی مطرح است، میتواند در خدمت گفتمان و ایدئولوژی درآید و نشاندهندۀ این تقابل و دوگانمحوری باشد. یکی از مهمترین رسانه-های تبلیغی، در راستای اشاعۀ این معناپردازیِ تقابلی در دورۀ صفوی، نسخۀ مصوّر شاهنامۀ طهماسبی است. داستان هفتخان رستم و تصویرسازی آن به دست هنرمندان این دوره، نمونۀ قابل توجهی از دوگانمحوری است که در فضای گفتمانی حکومت شیعیِ صفوی در برابر حکومتهای سنّیمذهبِ همسایه، ایجاد شده که قهرمان و ضدقهرمان را در قالب نظامی تقابلی و برگرفته از گفتمان حاکم نشان میدهد. هدف این پژوهش تحلیل نظام تقابلی نگارههای هفتخان رستم در شاهنامۀ طهماسبی، با اتخاذ الگوی نشانهشناسی فرهنگی، در جریان گفتمان حاکم بر آن دوره و پاسخگویی به این سؤالات است: چگونه هنرمند نظام تقابلی قهرمان و ضدقهرمان را در نگارههای داستان هفتخان رستم، در شاهنامۀ طهماسبی، تصویرگری کرده است؟ نگارهها تا چه میزان متأثر از گفتمان تقابلی حکومت شیعه و سنّی بوده است؟ نتایج پژوهش حاکی از آن است که نظام تقابلی گفتمان و ایدئولوژی صفوی در متن فرهنگی-هنری این دوره بروز یافته و هنرمند در خدمت به این گفتمان، از بیان استعاری در راستای نشانهسازی نظام تقابلی استفاده کرده است. روش پژوهش، تاریخی-تفسیری و در جریان خوانش نگارهها توصیفی-تحلیلی است. همچنین روش جمعآوری دادهها از طریق مطالعاتِ کتابخانهای است.