:: دوره 10، شماره 38 - ( بهار 1400 ) ::
جلد 10 شماره 38 صفحات 109-101 برگشت به فهرست نسخه ها
نسبت میان لذت و زیبایی در آرای خواجه نصیرالدین طوسی
حسن بلخاری قهی*
چکیده:   (2587 مشاهده)
نسبت میان لذت و زیبایی ازجمله پایدارترین نِسب فلسفی در مباحث مربوط به فلسفه هنر و زیباییشناسی در تاریخ فلسفه است. آرای تاریخی فلاسفه از افلاطون و ارسطو تا کانت، کروچه و هیدگر، مبنای متقن این ادعاست.
متفکران مسلمان گرچه متأثر از نهضت ترجمه برخی از مبانی را از حکمت یونانی اخذ کردند لکن با اندیشه خلاق و ذهن نقاد و در عین حال متأثر از تعالیم اسلامی، روح جدیدی بدان دمیدند کما اینکه خواجه نصیر در مقالت هشتم اساسالاقتباس گرچه عنوان این مقالت را خطابه و ریطوریقا نهاد اما مستند خود در تبلیغ و وعظ و خطابه را آیه شریفه قرآن قرار داد: «پس خطابت را باین سبب بر جدل بوجهی تقدم باشد و اشارت نص تنزیل آنجا که فرموده است عز من قائل، ادْعُ إِلی‏ سَبِیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَهِ وَ الْمَوْعِظَهِ الْحَسَنَهِ وَ جادِلْهُمْ بِالَّتِی هِی أَحْسَنُ موافق این ترتیب است» .
و اما در ارتباط با مباحث مربوط به لذت و زیبایی، خواجه نصیر در مقالت فوقالذکر به بحث در مورد لذت و تحلیل آن در ارتباط با زیبایی و حُسن پرداخت بهویژه که در آیه مورد اشاره، حسنه صفت موعظه و احسن، صفت مجادله است. این معنا در کنار بحث محققانه خواجه درباره محاکات و تخییل (که ترجمه Mimesis به عنوان بنیادیترین نظریه فلسفه هنر است) در مقالت نهم اساسالاقتباس، آرای او را ازجمله فصول مورد توجه و ژرف مباحث زیباییشناسی در تمدن اسلامی قرار داده است. خواجه با تعریف دقیق لذت  شرحی نسبتاً تفصیلی در باب لذت و الزامات، شرایط و عوامل مؤثر در ایجاد آن (همچون قوه تخیل و توهم و نیز حیل لطیف، جودت ترتیب و محاکات صور حسَن و قبیح) ارائه میدهد. بنابراین نهتنها در مقالت هشتم که در مقالت نهم نیز در شرح دقیق مفاهیمی چون تخییل و محاکات به نقش لذت در ایجاد حس زیبایی و نیز ادراک زیباییشناختی انسان اشاره دارد. خواجه با تأکید بر اینکه گرایش وسیع مردمان به محاکات و تخیل (بهجای تصدیق) لذت ذاتی محاکات است، نقش شعر را در ایجاد حس و ادراک زیباشناسانه انسان مورد توجه قرار میدهد دقیقاً از آن رو که سبب التذاذ و تعجب نفس میشود.
واژه‌های کلیدی: خواجه نصیرالدین طوسی، لذت، زیبایی، زیبایی‌شناسی، محاکات، تخییل
متن کامل [PDF 269 kb]   (969 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي
دریافت: 1399/8/12 | پذیرش: 1400/2/2
فهرست منابع
1. ابن سینا. (1375)، الاشارات و التنبیهات، قم: نشر البلاغه.
2. جرجانی، میر سید شریف. (2010)، معجم التعریفات، تحقیق و دراسه محمد صدیق المنشاوی، قاهره: دارالفضیله.
3. جرجانی، میر سید شریف. (1377)، تعریفات (فرهنگ اصطلاحات معارف اسلامی) ترجمه حسن سید عرب، سیما نوربخش، تهران: نشر فرزان.
4. صلیبا، جرج. (1366)، فرهنگ فلسفی، ترجمه منوچهر صانعی دره بیدی، تهران: نشر حکمت.
5. طوسی ، خواجه نصیرالدین. (1355)، اساس‌الاقتباس، به تصحیح مدرس رضوی، تهران: نشر دانشگاه.



XML   English Abstract   Print



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
دوره 10، شماره 38 - ( بهار 1400 ) برگشت به فهرست نسخه ها