:: دوره 10، شماره 39 - ( تابستان 1400 ) ::
جلد 10 شماره 39 صفحات 22-7 برگشت به فهرست نسخه ها
هم‌سنجی دو پرده سلام نوروزی از عصر فتحعلی شاهی و ناصری با نظر به اصول هم‌ترازنمایی و برجسته‌سازی گشتالت
آمنه مافی‌تبار*
چکیده:   (2705 مشاهده)
همترازنمایی و برجستهسازی دو اصل عمده از نظریه گشتالت هستند چون ذهن انسان در مواجهه با هر ترکیب تجسمی طبق قانون هم گونی گشتالتی با هم ترازی یا برجستهسازی، ادراک را تسهیل مینماید. پردههای سلام نوروزی عصر قاجار که با هدف بزرگنمایی مقام شهریاری خلق شدهاند، مورد مناسبی برای آزمونپذیری این منظر هستند زیرا در این پردهها تجلیل جایگاه فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه مقصود اصلی نقاش بوده است. بر این اساس، پرسش پژوهش حاضر آن است: از منظر اصول همترازنمایی و برجستهسازی گشتالتی، دستیافت به هدف بزرگنمایی مقام پادشاه در پردههای سلام نوروزی عصر فتحعلی شاهی و ناصری چگونه تأمین شده است؟ فرضیه آنکه هر دو اثر با تأکید بر برجستهسازی و ویژگیهای خاص پادشاهی، نسبت به مبالغه در مرتبه شاهنشاهی اقدام کردهاند. نتیجه به روش تحلیلی تطبیقی و با بهرهگیری از مطالعات اسنادی نشان می دهد هریک از این دو پرده نقاشی از مسیرهای دیگرگونی نسبت به بازنمایی جایگاه سلطان اقدام نمودهاند: نمونه فتحعلی شاهی بر اصل هم ترازنمایی تأکید بیشتر دارد تا اندک برجسته سازی به کارآمده در کلیت تصویر با شدت بیشتری نمود بیابد؛ درمقابل نمونه ناصری سراسر بر اصل برجسته سازی استوار شده و یکسره نسبت به متمایز ساختن مقام پادشاه اقدام نموده است بنابراین هریک از دو ترکیب تصویری با تناسب متفاوتی بر اسلوب گشتالتی تکیه زدهاند تا جایگاه اهورایی پادشاه را القا نمایند.
واژه‌های کلیدی: گشتالت، نقاشی قاجار، سلام نوروزی، فتحعلی شاه، ناصرالدین شاه
متن کامل [PDF 1174 kb]   (1040 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي
دریافت: 1399/6/12 | پذیرش: 1400/4/23
فهرست منابع
1. آرنهایم، رودلف. (1392). هنر و ادراک بصری: روانشناسی چشم خلاق. ترجمه مجید اخگر. چ5. تهران: سمت.
2. افشارمهاجر، کامران. (1388). کاربرد نظریه ادراک دیداری گشتالت در صفحه‌آرایی کتاب‌های درسی. هنرهای زیبا- تجسمی. سال یکم (40). 40- 33.
3. ایزدی، عباس. (1397). «مطالعه بصری پیکره‌های نگاره کاوه، طومار ضحاک را پاره می‌کند از شاهنامه طهماسبی براساس نظریه گشتالت». نگره. س13 (45). 31- 18.
4. باباخان، سلیمه و کامرانی، بهنام. (1399). «خوانش نگاره معراج پیامبر (ص) اثر سلطان‌محمد از منظر اصول ادراک دیداری گشتالت». نگره. س15 (53). 97- 83.
5. باقری طالقانی، ابراهیم. (1394). کاربرد روانشناسی شناختی در طراحی صنعتی. تهران: سمت.
6. پاکباز، رویین. (1383). دایره‌المعارف هنر. چ4. تهران: زرین و سیمین.
7. پاکباز، رویین. (1385). نقاشی ایران از دیرباز تا کنون. چ5. تهران: زرین و سیمین.
8. خلیلی، ناصر و ورنویت، استیون. (1383). گرایش به غرب در هنر قاجار عثمانی و هند. ترجمه پیام بهتاش. تهران: کارنگ.
9. دیبا، لیلا. (1378). «تصویر قدرت و قدرت تصویر». ایران‌نامه. س18 (67). 452- 423.
10. ذکاء، یحیی. (1382). زندگی و آثار استاد صنیع‌الملک. تهران: نشر دانشگاهی.
11. رابینسون، بی. دبلیو. (1354). نگارگران دربار فتحعلی‌شاه. ترجمه کلود کرباسی. نگاهی به نگارگری ایران در سده‌های دوازدهم و سیزدهم. تهران: دفتر مخصوص ایران.
12. رابینسون، بی. دبلیو. (1374). نقاشی پس از دوره صفویه. هنرهای ایران. گردآوری ر. دبلیو فریه. ترجمه پرویز مرزبان. تهران: فروزان‌فر. 231 - 224.
13. رضوی‌فرد، حسین؛ پورمند، حسنعلی و افهمی، رضا. (1398). «تحلیل فرم و ترکیب‌بندی در خط نستعلیق بر اساس اصول نظریه گشتالت». هنرهای زیبا- تجسمی. س24 (2). 36- 27.
14. رمضان‌جماعت، مینا. (1398). دیوارنگاره صف سلام فتحعلی‌شاهی. تهران: پونه.
15. شاپوریان، رضا. (1386). اصول کلی روانشناسی گشتالت. چاپ اول. تهران: رشد.
16. شفیع‌زاده، پریناز و رجبی، محمدعلی. (1387). «نقاشی‌های درباری (رسمی) قاجار، نمایش شکوه تصویر». نگره. س3 (6). 69- 58.
17. شفیقی، ندا و رهبرنیا، زهرا. (1397). «خوانش چیدمان تعاملی تایپوگرافی به منظور کنترل از منظر اصول ادراک بصری گشتالت». هنرهای زیبا- تجسمی. س23. (2). 98- 87.
18. علیمحمدی اردکانی، جواد. (1392). هم‌گامی ادبیات و نقاشی قاجار. تهران: یساولی.
19. فالک، اس.جی. (1393). «شمایل‌نگاران قاجار». ترجمه علیرضا بهارلو. تهران: پیکره.
20. فلاحی، فرزانه و سلیمانی، بهزاد. (1398). «مطالعه اثربخشی گشتالت لوگوتایپ‌های تجاری بر مخاطب با پیروی از الگوی آیدا (مورد مطالعه: لوگاتایپ شرکت حریر). مبانی نظری هنرهای تجسمی. س4 (2). 164- 155.
21. کارگر، محمدرضا و ساریخانی، مجید. (1390). کتاب‌آرایی در تمدن اسلامی ایران. تهران: سمت.
22. کپس، جئورگی. (1385). زبان تصویر. ترجمه فیروزه مهاجر. چ6. تهران: سروش.
23. کلینی ممقانی، ناصر؛ سیدعربی، میرهادی و ناصرالاسلامی، حسین. (1392). «بررسی میزان انطباق جهت سطوح و حرکت چشم انسان در درک تصویر براساس روانشناسی گشتالت». هنرهای زیبا- تجسمی. س18 (4). 84- 75.
24. کنبای، شیلا. (1382). نقاشی ایرانی. ترجمه مهدی حسینی. چ2. تهران: دانشگاه هنر.
25. مافی‌تبار، آمنه؛ کاتب، فاطمه و حسامی، منصور. (1397). «بررسی نگاره‌ای از نگاره‌پردازی‌های هزارویک شب صنیع‌الملک با نظریه ادراک دیداری مکتب گشتالت». نگره. س13 (45). 87- 72.
26. URL1:https://commons.wikimedia.org/wiki/File:The_Court_of_Fath_Ali_Shah1.jpg (Access Date: 08/08/2020)
27. URL2:https://commons.wikimedia.org/wiki/File:The_Court_of_Fath_Ali_Shah2.jpg (Access Date: 08/08/2020
28. URL3: https://www.bonhams.com/auctions/24197/lot/179/ (Access Date: 08/08/2020)
29. URL4:https://commons.wikimedia.org/wiki/File:The_court_of_Fath-Ali_Shah,_section_1_of_2,_Iran,_Tehran,_after_1816_AD,_opaque_watercolor_and_gold_on_paper_-_Arthur_M._Sackler_Gallery_-_DSC05306.jpg (Access Date: 08/08/2020)
30. URL 5: https://blogs.bl.uk/untoldlives/2016/12/pageantry-parade-and-presents-in-persia.html (Access Date: 08/08/2020)
31. URL 6: https://www.rct.uk/collection/1005133/the-court-of-fath-ali-shah-at-the-nowrooz-salaam-ceremony (Access Date: 08/08/2020)
32. URL7: http://www.robertfinan.co.uk/images12062004/070h.jpg (Access Date: 08/08/2020)



XML   English Abstract   Print



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
دوره 10، شماره 39 - ( تابستان 1400 ) برگشت به فهرست نسخه ها